استون هنج " یکی از مراکز باستانی جهان است که بسیاری از محققان درباره آن اختلاف نظر دارند . بعضی این بنا را برای شناسائی روزها و مشخص شدن اعتدال روزهای بهار و پائیز میدانند . بعضی این مکان را برای قربانی دادن و قربانی شدن میدانند.. شاید بهتر باشد مطلب امروز را دنبال کنیم تا شما قضاوت کنید, اما به این نکته توجه کنید " استون هنج " تنها مکان سنگی به این شکل در دنیا نیست و همین باعث شده تا تئوریهای مختلفی مطرح شود .
دوایر سنگی" استون‌هنج " یکی از عجایب جهان باستان و از مشهورترین محوطه‌های باستانی امروز جهان است که از سال 1986 در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده ست .
قدمت این محوطه باستانی که در دشت" سالزبری "در" ویلت‌شایر" انگلستان واقع شده است، به عصر نوسنگی و عصر مفرغ برمی‌گردد. "استون‌هنج" از دو دایره‌سنگی متحد‌المرکز تشکیل شده است که ارتفاع سنگ‌های دایره درونی آن به 6 متر و وزن‌شان به حدود 50 تن می‌رسد . به عقیده کارشناسان،" استون‌هنج" در چند مرحله و در یک دوره زمانی هزارساله، از 3 هزار تا 2 هزار سال پیش از میلاد مسیح، ساخته شده است. ساخت "استون‌هنج" در زمان خود یک شاهکار مهندسی و مستلزم انگیزه، وقت و نیروی انسانی بالایی بوده است. با این حال تا امروز دلیل ساخت "استون‌هنج" روشن نشده است، هر چند تئوری‌های زیادی در مورد کاربرد و دلیل ساخت این دوایر سنگی وجود دارد که هنوز هیچ یک از آن‌ها به یقین ثابت نشده‌اند. دایره بیرونی "استون‌هنج "که قطر آن به 115 متر می‌رسید، از سنگ‌های نسبتاً کوچکتری ساخته شده است و دو شکاف که به عنوان ورودی عمل می‌کرده‌اند، در شمال شرقی و جنوب آن قرار دارد. در قرن هفدهم،" جان اوبری"، باستان‌شناس انگلیسی در لبه درونی این دایره، 56 گودال کشف کرد که به نام خود او مشهور شدند. بر اساس یک نظریه، این گودال‌ها احتمالاً روزی الوارهایی را به صورت ایستاده در خود جای داده بودند، اما تاکنون هیچ مدرکی که این فرضیه را تایید کند به دست نیامده است. دایره درونی" استون‌هنج" در حدود هزار سال بعد ساخته شده است. در این زمان حدود 74 تخته سنگ عظیم که وزن بعضی از آن‌ها به 50 تن می‌رسید، از کوه‌های" مارلبرو داون" در فاصله‌ 30 کیلومتری شمال "استون‌هنج" به این محل آورده شدند. از این تعداد 30 تخته سنگ دایره درونی به قطر سی‌متر را تشکیل می‌دهند، 29 تخته سنگ به صورت افقی روی این تخته‌سنگ‌های ایستاده قرار گرفتند و 15 تخته‌سنگ آخر هم که از بقیه سنگ‌ها عظیم‌تر هستند، به شکل یک نعل اسب درون این دایره دوم قرار گرفتند . مطالعات کارشناسی که به تازگی صورت گرفته نشان می‌دهد برای انتقال این سنگ‌های 50 تنی از "مارلبرو داون" به محل فعلی‌شان، باید لااقل 600 مرد قوی‌هیکل در عملیات انتقال این سنگ‌ها شرکت می‌کردند . در طول سال‌های گذشته، ساخت این بنای سنگی عظیم به اقوام مختلفی نسبت داده شده است، اما قوم سازنده "استون‌هنج" تا امروز هنوز مشخص نشده است. بر اساس پرطرفدارترین نظریه، ساخت" استون‌هنج" توسط اقوام ‌نوسنگی در حدود 5 هزار سال پیش آغاز شد و بعدها توسط قوم دیگری که به تازگی شکوفا شده بود، ادامه یافت. برخی کارشناسان احتمال می‌دهند این قوم دوم که به قوم" بیکر " مشهور شده‌اند، از قسمت قاره‌ای اروپا به انگلستان آمده باشند، اما تاکنون هیچ مدرکی که این نظریه را تایید کند به دست نیامده است." استون‌هنج" و ستاره‌شناسی در جهان باستان نخستین مطالعات علمی در" استون‌هنج" در سال 1740 میلادی توسط" ویلیام استاکرلی" صورت گرفت. "استاکرلی" نخستین نقشه دقیق از استون‌هنج را تهیه کرد و با مطالعه این نقشه متوجه ارتباط احتمالی این بنا حرکت خورشید و ستارگان شد . "استون‌هنج" در جهت شمال‌شرقی ـ جنوب‌غربی ساخته شده است و احتمالاً سازندگان آن هنگام ساخت آن قصد پیش‌بینی نقاط اعتدال بهاری و پاییزی (زمانی که طول روز شب با یکدیگر یکسان می‌شود) و نقاط انقلاب تابستانی و زمستانی (بلندترین روز و بلندترین شب سال) را داشته‌اند* . بنا بر مطالعات انجام شده در" استون‌هنج"، در نقطه انقلاب تابستانی، یعنی روز 21 ژوئن، خورشید از شمالی‌ترین بخش دایره بیرونی طلوع می‌کند و نخستین اشعه‌های آن درست از میان نعل اسب درونی رد می‌شود. به گفته کارشناسان، بسیار بعید است که چنین چیزی صرفاً بر اثر تصادف به وجود آمده باشد . اما داغ‌ترین بحث و جدل‌های علمی پس از چاپ کتاب رمزگشایی از" استون‌هنج"، نوشته "جرالد هاوکینز"، ستاره‌شناس انگلیسی در سال 1963 درگرفت." هاوکینز" در کتاب خود بر ارتباط" استون‌هنج" با حرکت ستارگان و نقاط اعتدالین و انقلابین تاکید کرد و گفت که از استون‌هنج در دوران باستان برای پیش‌بینی کسوف و خسوف خورشید و ماه استفاده می‌شده است. اما این نظریه در سال‌های اخیر و از سوی باستان‌شناسان و کارشناسانی چون "ریچارد اتکینسن" رد شده است .
نخستین حفاری‌های علمی در "استون‌هنج" در اواخر قرن هجدهم میلادی توسط "ویلیام کانینگتن" و "ریچارد کالت‌هور" صورت گرفت. در سال 1798 گودال زیر یکی از تخته‌سنگ‌های دایره درونی را که سقوط کرده بود مورد مطالعه قرار داد و در سال 1810، با بررسی یکی از تخته‌سنگ‌ها متوجه شدند که این تخته‌سنگ در ابتدا ایستاده بوده است و در سال‌های اخیر سقوط کرده است . در حدود سال 1840، "چارلز داروین"، دانشمند مشهور، از خانواده "آنتروبوس" که آن زمان مالکیت "استون‌هنج" را در اختیار داشت اجازه گرفت تا برای بررسی تئوری خود در زمینه نقش کرم‌های خاکی در تخریب محوطه‌های باستانی در "استون‌هنج" به حفاری‌های محدودی دست بزند . در شب تحویل سال 1900 میلادی، یکی دیگر از تخته‌سنگ‌های عظیم دایره درونی افتاد و خانواده "آنتوبوس"، یک مهندس معدن به نام" ویلیام گاولند" را مامور کردند تا این تخته‌سنگ را به حالت اولش برگرداند. " ویلیام گاولند " به رغم آن که هیچ تجربه‌ای در زمینه باستان‌شناسی نداشت، در طول حفاری‌های خود یکی از دقیق‌ترین و جامع‌ترین گزارش‌های مربوط به عملیات صورت گرفته در" استون‌هنج" را تهیه کرد . اما بزرگترین حفاری باستان‌شناسی در" استون‌هنج" پس از انتقال مالکیت این محوطه باستانی به دولت انگلستان، در سال 1919 و توسط "ویلیام هاولی" و دستیارش "رابرت نیوال" صورت گرفت. بزرگ‌ترین نتیجه حفاری‌های هاولی و نیوال که تا سال 1926 به طول انجامید، روشن شدن این نکته بود که" استون‌هنج" بر خلاف آن چه تا آن زمان تصور می‌شد در چند مرحله و در طول یک دوره زمانی طولانی ساخته شده است . تحقیقات" ریچارد اتکینسن"، "استوارت پیگات" و" مارکوس استون" که در دهه 1950 میلادی و تحت نظر انجمن عتیقه‌شناسان انگلستان صورت گرفت، زمان‌بندی نسبتاً دقیق مراحل مختلف ساخت "استون‌هنج" را که تا امروز نیز معتبر باقی مانده است، آشکار کرد ." استون‌هنج" در دوران معاصر و امروز یکی از بزرگترین جاذبه‌های فرهنگی و توریستی کشور انگلستان است، به طوری که سالانه نزدیک به یک میلیون توریست انگلیسی و خارجی از این محوطه باستانی دیدن می‌کنند . در سال‌های اخیر، عبور اتوبان " a303" از نزدیکی "استون‌هنج" و ترافیک سنگین این اتوبان، باعث به خطر افتادن تمامیت و منظر استثنایی این محوطه در میان دشت "سالزبری" شده است . در حال حاضر، بنیاد میراث انگلستان مشغول مطالعه طرح‌هایی در مورد عبور جاده از یک تونل زیرزمینی و ساخت یک مرکز توریستی در مجاورت "استون‌هنج" است که هنوز هیچ‌کدام از این طرح‌ها قطعی نشده‌اند . در عین حال بررسی‌های علمی در مورد" استون‌هنج" نیز ادامه دارد و هر روز فرضیات جدیدی درباره چگونگی و علت ساخت این بنای سنگی منحصر به فرد مطرح می‌شود. با این وجود هنوز هیچ یک از این تئوری‌ها نتوانسته‌اند توضیحی قانع‌کننده و همه‌جانبه در مورد "استون‌هنج" فراهم کنند و به این ترتیب راز این محوطه باستانی 5 هزارساله تا امروز سر به مهر باقی مانده است .
اما نکته که باعث شده باستان‌شناسان و محققان بیشتر از همیشه به اسرارامیز بودن این بناها فکر کنند – بناهای مشابه ای است که در اروپا در اسیا و در امریکای جنوبی بچشم میخورد . ایا ارتباطی بین این بناهای دور افتاده از هم وجود دارد . اجازه دهید به این سئوال در مطالب اینده بپردازیم . اما برای اشنایی شما به تعدادی از انها اشاره می کنیم . 1 – منهیر یا من هیرز - در نزدیکی «سارناک» - منطقه ای در فرانسه - ردیف هایی از این سنگ های ایستاده دیده می شود که «من هیرز» نام دارد. ردیف این سنگ ها بیشتر از سه کیلومتر ادامه دارد. به نظر می رسد بخش های دهم، یازدهم و سیزدهم در دوره های مختلف ساخته شده اند، اما سازنده ها، آنها را طوری کنار هم قرار داده اند که در عین حال به هم مربوط هم هستند. این بخش ها فضای محوطه را طوری سازمان داده اند که توجه بیننده به دایره هایی جلب می شود. 2- نیوگراند – در این محیط زیبا که توریستهای بسیاری از ان دیدن می کنند , دایره ای بزرگ که در اطرافش سنگهای غول پیکر چیده شده است . 3 – جزیره مالت – در اینجا هم سنگهای عظیم به شکل دایره بچشم میخورد . 4- قاره امریکا -در قاره امریکا جنوبی بیش از 28 سنگ چین دایره ای وجود دارد که وزن بعضی از سنگها بیش از 35 تن است .
* به این سنگ های میانی غول آسا " مگالیتز" میگویند . این واژه از دو واژه یونانی «مگاس» به معنای بسیار بزرگ و «لیتوس» به معنای سنگ تشکیل شده است. مگالیتز ها، یا همین سنگ های غول آسای میانی استون هنج، به شکل یک نعل اسب در کنار هم قرار گرفته اند و به این ترتیب در میان حلقه بزرگتر یک محور را مشخص کرده اند. اگر در امتداد این محور یک خط بکشیم و آن را ادامه بدهیم به نقطه ای می رسیم که خورشید در بلند ترین روز سال (روز اول تابستان) طلوع می کند. بقیه سنگ ها طوری کنار هم قرار گرفته اند که جهت غروب خورشید را در کوتاه ترین روز سال (روز اول زمستان) نشان می دهند و بقیه سنگ ها هم جهت های مختلف طلوع ماه را در شب های مختلف ماه نشان می دهند.